Sahafları dolaşırken 24 Ağustos 1964 tarihli Akşam Gazetesi’nde yer alan Rize’de düzenlenecek olan Çay Bayramından söz eden yazı dikkatimi çekiyor. Çaydan önce Rize’deki sosyal yaşama, Çay tarımına emeği olanlara vefaya, çayın Rize iline kattığı değere dikkat çeken İrfan Derman imzalı yazıyı sizlerle paylaşıyorum.
UZUN HASAN VE ZİHNİ DERİN
Çaydan yılda tam 180 milyon lira kazanan Rizeliler şimdi de büyük bir Turizm faaliyetine giriştiler. İki insan Karadeniz’in kaderini değiştirmiş iki insan neticeleri çok sonraları anlaşılan toplumun saadetine yarayan büyük hamlelerin öncüleri olmuştur. Bunlar, Zonguldak’ta kömürü bulan Uzun Hasan ile Rize’de ilk defa çay yetiştirilmesini başarmış olan Zihni Derin'dir. Uzun Hasan dan 60 yıl sonra Doğu Karadeniz’in mutluluğu için yılmadan pahsan Zihni Derin’i unutmayan kadirşinas Rizeliler hu fen 84 yasında bulunan bu büyük insanın jübilesini yapmaktadırlar. Dün sabahtan itibaren başlayan ve 30 Ağustos’a kadar devanı edecek olan Çay Bayramı’na Türkiye’de cay ekiminin büyük şampiyonu Ziraat Bakanlığı Eski Müsteşarı Zihni Derin de davet edilmiştir.
YILDA 180 MİLYON LİRALIK GELİR
Bol yağış isteyen cav nebatı 5-6 yılda yetişir ve çay yaprakları Mayıs’tan Eylül’e kadar toplanır. Rize'deki 6 çay fabrikası ile 17 atölyede yılda 50 bin ton olarak işlenmektedir. Bunun dörtle üçü su olduğundan yıllık çav istihsali 10 bin tonu aşmıştır. Memleket ihtiyacı karşılandığından Hollanda’ya 150 ton çay ihraç edilmiş, tik defa yapılan sevkiyatta çalışan Rizelilerin çalışkan valisi de çuvalları sırtında isçilerle beraber mavnalara kadar taşımıştır. Müstahsile ödenen miktarlarla beraber isçi ücreti olarak çay sayesinde Rize’ye yılda 180 milyon lira girmektedir.
ÇAYIN GETİRDİĞİ SOSYAL ADALET
ÇAY GELDİ ÇARUK MÜZELİK OLDU
Avdın bir Rizeli çayın sosyal etkilerini şöyle anlatıyor: “Çay’dan evvel buralarda, ayakkabı giyen insanlar görülünce iste şehrin zengini denirdi. Bugün şehirli ile zengini ayıramazsınız. Zira bir metre kare arsanın altı bin lira olduğu tek ildir Rize’dir. Çok değil 30 yıl önce şehirde 50 kadar çarıkçı dükkânı vardı. Bugün çarık müzelik olmuştur. Hem çay Rize’de sosyal adaleti sağlamıştır. Zira çay geliri, çay ziraatının mahiyeti icabı birkaç salısın olmayıp hemen hemen herkes arasında eşite yakın paylaşılmaktadır”.
ÇAY BAYRAMI DÜN BAŞLADI
RİZELİ HER YERE ULAŞIR
Amerika’da topal bir adamın Türkçe konuştuğunu işiten biri yanına yaklaşıp “nerelisin?” Diye sormuş. “Rizeliyim” deyince “Vay sizin topalınız buralara gelirse sağlamınız nerelere gitmez ki” diye şaşırmış; Yılda sadece çaydan 15O milyon kazanan Rizeliler elbette durmuyorlar. Yeni yeni sahalar arıyorlar. Ve bulmuşlar da. Bu da turizmdir. Bunun sebebi de çaydır. Denizcilik Bankası acentesi Lütfü Yılmaz boş zamanlarını ve servetini bu ise yatırmış. Rizelilere öncü olup bir de Turizm Derneği kurmuşlar Turistleri nasıl karşılayacaklarını, nasıl ağırlayacaklarını hesaplıyorlar; Sadece 60 bin liraya bir 'deniz; motoru yaptırmışlar. Derinliği bin metreyi geçmeyen sahil 18 kilometre devam ediyor. Yeşillikten toprağın gözükmediği Rize’de üç dört kilometre uzunluğunda altın gibi kumlu tabii plajı insana kışın bile insana denize girmeye teşvik eder mahiyetteydi.
ÇAY’LI İSİMLER
Çay Rizelinin ismine şiirine hâkim olmuş, iste Çayeli. İşte Çay Tepe Mahallesi, işte Çayhan ve Çaygül isimli kızlar. İşte Çaycan adında çocuk. Rizelinin ruhuna sinen çayın bu gün bayramı yapılıyor. Yarın Turizmin de bayramı yapılacak. Bu çalışkan ve becerikli insanların elinde bu cennet parçası varken bundan kimsenin şüphesi olmasın.
NOT:
1964 yılında, çayın ülkemizde üretilmeye başlanması dolayısıyla düzenlenen Çay Bayramı, çok coşkulu ve Zihni Derin’e vefa çizgisinde yaşanmıştır. Bu Derin’i çok mutlu etmiştir. Fakat yaşanan talihsiz bir olay büyük üzüntüye neden olmuştur. Çalışma Bakanı Bülent Ecevit’in de katıldığı törende, Belediye Başkanı’nın arabası, geri geri giderken Zihni Derin’i ezmiş ve kalça kemiğinin kırılmasına neden olmuştur. Bu da sonun başlangıcı olmuştur. Uzun hastanede yatılı tedavilerden bir yıl sonra, Zihni Derin yaşamını yitirmiştir.